Çevre ve Kent Hukuku Komisyonu Bülteni Sayı 4

44 TBB Çevre ve Kent Hukuku Komisyonu BÜLTEN NİSAN 2021 BMİDÇS’nin müzakere ve kabulü aşamalarında gelişmiş ülke sınıfının OECD ile birlikte anılmasının getirdiği zorlukları hala aşabilmiş değildir. 1990’lı yılların ilk başında BMİDÇS hazırlanırken öngörüle- meyen bir sınıflandırma, Türkiye’nin BMİDÇS altında kendini yeterince ifade edebilmesini engellemiş ve müzakerelerde bulunduğu ülke sınıfı nedeniyle Türkiye’yi sürekli durumunu açıklayan bir ülke du- rumuna itmiştir. Türkiye’nin küresel iklim politikaları ve rejiminden beklentisi tarihsel sorumluluklar ve ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluk ( common but differentiated responsibilities-CBDR ) ile göreceli kabiliyetler ( respective capabilities-RC ) ilkelerine dayanmaktadır. BMİDÇS’nin ana amacı insan faaliyetlerinin doğal iklim sistemleri üzerindeki etkisini en aza indirmek- tir (UNFCCC, 1992). Bu amaç kapsamında sera gazı emisyonlarının azaltılması, arazi değişikliği ve ormansızlaşmanın önüne geçilmesi temel hedef olarak belirlenmiştir. BMİDÇS altında ülkeler temelde üç sınıfa ayrılmıştır (UNFCCC, 1992). Ek-1 ülkeleri, Ek-2 ülkeleri ve Ek-dışı ülkeler. Ek-2 ülkeleri 1990’da OECD’ye üye olan 24 ülkedir. Ek-1 ülkeleri ise, Ek-2 ülkeleri, piyasa ekonomisine geçiş sürecindeki eski doğu bloğu ülkeleri (BMİDÇS kapsamındaki piyasa ekonomisine geçiş sürecindeki ülkeler: Beyaz Rusya, Bulgaristan, Estonya, Letonya, Çek Cumhuriyeti, Hırvatistan, Slovakya, Slovenya, Litvanya, Macaristan, Polonya, Romanya, Rusya Federasyonu, Ukrayna) ve Türkiye, Monako, Lihtenştayn’dan oluşan 42 ülkedir. Görüleceği üzere Ek-2 ülkeleri Ek-1 sınıfı içinde ayrı bir grup olarak belirlenmiştir. Ek-1 dışındaki tüm ülkeler Ek-dışı ülkeler olarak kabul edilmiştir. Ek-dışı ülkeler Çin, Hindistan, Brezil- ya, Güney Kore, Meksika, Endonezya, Güney Afrika, Arjantin, İran, Mısır, İsrail, Şili içine alan yaklaşık 150 ülke grubudur. Bu üç sınıflandırmaya göre ülkelerin sorumlukları farklılaşmaktadır. Buna göre: · Ek-1 ülkeleri iklim değişikliğinin azaltılmasında (sera gazı emisyonlarının azaltılması) ana sorum- luluğu olan ve bunun için liderlik üstlenmesi gereken grup olarak belirlenmiştir. Bu ülkeler, sera gazı emisyonlarını sınırlandırmak, sera gazı yutaklarını korumak ve geliştirmek, ayrıca, iklim de- ğişikliğini önlemek için aldıkları önlemleri ve izledikleri politikaları BMİDÇS Sekretaryasına bildir- mek ve mevcut sera gazı emisyonlarını ve emisyonlarla ilgili verileri iletmekle yükümlüdürler. · Ek-2 ülkeleri ise Ek-1 ülke grubunda yer almanın gerektirdiği emisyon azaltım taahhüdüne ilave olarak gelişmekte olan ülkelere finansman ve teknoloji transferi sağlamakla yükümlüdür. Ek-2 ülkeleri hem emisyon azaltarak hem de finansman ve teknoloji transferine kolaylık sağlayarak küresel iklim değişikliğiyle mücadeledeki en kilit noktada yer almaktadır. · Ek-dışı ülkelerin ise emisyon azaltımı, finansman ve teknoloji transferi sağlama noktasında so- rumluluğu bulunmamaktadır. Gelişmekte olan ülkeleri, küçük ada devletlerini ve en az gelişmiş ülkeleri içine alan 150’den fazla ülkeden oluşan Ek-dışı ülke grubunun BMİDÇS altında taahhüt almamaları iklim değişikliğiyle mücadeleyi beklenen noktaya gelmesine engel olmaktadır. BMİDÇS altında iklim değişikliği müzakereleri BMİDÇS’nin en yüksek karar organı olan Taraflar Kon- feransı (TK) altında yürütülmektedir (UNFCCC, 1992). Her yıl yapılan TK’ler BMİDÇS altındaki diğer hukuki düzenlemelerin kabulünün yapıldığı yerdir. Örneğin Kyoto Protokolü’nün kabulü 1997 yılında TK-3 altında yer alan özel bir karar ile Kyoto Protokolü ilan edilmiş (UNFCCC, 1998), benzer şekilde 2015 yılında TK-21 ile Paris Anlaşması kabul edilmiştir (UNFCCC, 2015a). BMİDÇS altındaki iklim mü- zakerelerinde TK’de taraf ülkeler, her yıl bir araya gelerek iklim değişikliğine yönelik yürütülen faali- yetleri değerlendirmekte ve alınması gereken politika ve tedbirleri müzakere yoluyla kararlaştırmak- tadır. Her yıl gerçekleştirilen (yaklaşık iki hafta süren) TK’ler öncesinde yıl içinde ilave toplantılar da gerçekleştirilmektedir. Özellikle bir anlaşma hazırlık sürecinde BMİDÇS altında geçici çalışma grupları kurulmakta ve geçici çalışma grubu görevini tamamladıktan sonra sonuçlar TK’ye sunulmaktadır.