Çevre ve Kent Hukuku Komisyonu Bülteni Sayı 4

31 TBB Çevre ve Kent Hukuku Komisyonu BÜLTEN NİSAN 2021 Faaliyetleri kalkınma öncelikleri ekseninde kirletme oranı düşük olarak sınıflandıran ve halkın katı- lımını ekarte ederek çok büyük oranda ÇED raporu hazırlanmasına gerek olmadığına karar verilen seçme-eleme (ön-ÇED) süreci asli uygulama haline getirilmiştir. Ön-ÇED dediğimiz süreç, kural olarak bir faaliyetin çevre üzerinde göstereceği olası etkilerinin öne- mine göre, yatırımcıya orantısız bir maliyet-külfet yüklememek adına öngörülen bir ara çözümdür. Dolayısıyla çevresel sürdürülebilirliği önceleyen, temiz ve risksiz teknolojiyi içselleştiren yatırımlar yaygınlaşmadığı müddetçe bu ara çözümün istisna olması gerekir. Ancak Türkiye’de seçme-eleme (ön-ÇED) giderek asli çevre yönetim süreci haline getirilmiştir. İlk ÇED Yönetmeliğinin yayınladığı 1993 yılından 2020 yılının başına kadar 64 bin 188 faaliyet için ön-ÇED süreci işletilirken yalnızca 5782 defa ÇED süreci işletilmiştir. Üstelik ön-ÇED’e tabi faaliyetler olası çevresel etkilerinden ziyade, hükümetin kalkınma planları ek- seninde temiz olarak nitelendirilmektedir. Bakanlık halkın katılımı aşamasının yer almadığı seçme-e- leme kriterinin uygulanacağı faaliyetleri bunların türleri, kapasiteleri, hacimleri üzerinden sistematik olarak güncellemektedir. Petrol-maden başta olmak üzere genellikle enerji yatırımları için uygulan- dığı gözlenen seçme-eleme sürecinde Bakanlık yaygın şekilde “ÇED gerekli değildir” kararı vererek ilgili yatırımları ÇED sürecinden kurtarabilmektedir. Kaynak: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ÇED sürecinin işletilmesi, başvurunun incelenmesi, verilerin değerlendirilmesi ile izleme-kontrol aşamalarında ekolojik kamu düzeni adına edinilen kazanımlar geriye götürülmekte, yetkili aktör (Komisyon) etkisizleştirilmekte, işlevi sıradanlaştırılmaktadır. • ÇED sürecinin işletilmesi noktasında en ciddi geriye gidiş, “çevresel etkilere karşı biyolojik, fi- ziksel, ekonomik, sosyal ve kültürel nitelikli özellikleri ile duyarlı olan veya mevcut kirlilik yükü