Çevre ve Kent Hukuku Komisyonu Bülteni Sayı 4

26 TBB Çevre ve Kent Hukuku Komisyonu BÜLTEN NİSAN 2021 2. Yasal Düzenlemelerle Yapılan Değişiklikler Türk Çevre Kanunu (No. 2872), Türk çevre hukukunu ve politikalarını etkileyen temel mevzuattır. Çevreyi korumak ve iyileştirmek ve bozulmasını önlemek için özel olarak kabul edilen ilk kanun olarak 9 Ağustos 1983'te yürürlüğe girmiş; birçok kez değişikliğe uğramıştır. En son Temmuz 2018’de, hükümet sistemindeki değişikliklerin Kanun’a yansıtılması için ve Aralık 2018’de çevrenin korunması, çevre kirliliğinin önlenmesi ve ortadan kaldırılması noktasında plastik poşetler, plastik ambalaj kullanımının azaltılması, depozito uygulaması ve kirliliğin önlenmesi için ga- rantilerin alınmasına ilişkin yeni hükümleri içerecek şekilde; Şubat 2019’da geri kazanım katkı payları ve beyannamelerine ilişkin; Ocak 2021’de ise atıksu altyapı sistemlerinin ve katı atık bertaraf tesisleri kurma yükümlülüğü verilen kurum ve kuruluşların, bu yükümlülüklerini, bu maddede belirtilen süre içinde yerine getirmemeleri halinde uygulanacak idari para cezalarına ilişkin değiştirilmiştir. 11 Konuyla ilgili temel ilkeleri belirleyen Çevre Kanunu’nun en önemli tamamlayıcı düzenlemelerinden olan Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliği (ÇED) ise, bu Yönetmeliğe esas alınan 1985 tarihli AB Direktifi sadece 3 kez (1997, 2003, 2009 tarihlerinde) değiştirilmişken; 12 1993 yılında ilk kabulünden (RG No.21489) 2019 yılına dek farklı tarihlerde altı kez temelde olmak üzere yirmi üç kez değiştiril- miştir. 13 1993’ten bugüne kadar farklı tarihlerde ÇED mevzuatında yapılan, bazı büyük altyapı pro- jelerinin ÇED prosedürlerinden hariç tutulmasına izin veren ilave muafiyetler içeren değişiklikler ise (2014 değişikliği ile getirilen Geçici 2. ve 3. maddeler) -mikro hidroelektrik santralleri ve dünyanın en yüksek köprüsü olarak tasarlanan üçüncü Boğaz köprüsü projesi gibi- ÇED Direktifi'nin gereklilikle- riyle tutarsızdır. 2014 yılında 6545 sayılı Kanun’la (m.18), birçok başka düzenleme ile birlikte, 2577 sayılı İdari Yar- gılama Usulü Kanunu'na 20A maddesi eklenerek; Çevre Kanunu uyarınca, idari yaptırım kararları hariç ÇED sonucu alınan kararlar ‘ivedi yargılama usulüne’ tabii tutulmuştur (m.20A(1e)). Bu durum, çevresel zararın geri döndürülemezliği ve temel çevre prensipleri (önleyicilik, ihtiyati tedbir gibi) üzerinden düşünüldüğünde olumlu gibi görülebilecekse de konu mevcut yargı sistemindeki sıkıntılar ve adil yargılanma ilkesi kapsamında sürecin çevreyi ve mağdur olabilecekleri koruyucu bir şekilde yürütülmesinin gerekliliği üzerinden ele alındığında olumsuz sonuçlara da sebep olabileceği düşünü- lebilir. Dolayısıyla, bu düzenlemenin de gerekli ön çalışması ya yapılmamış ya da eksik yapılmış gibi görünmektedir. 14 Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (BMİDÇS) 21. Taraflar Konferansı’nda (COP 21) kabul edilen Paris Anlaşması ile uluslararası iklim rejiminde yeni bir dönemi başlatırken; 11 2.7.2018 tarih ve 703 sayılı KHK; 29.11.2018 tarih ve 7153 sayılı Kanun (RG Tarih: 10.11.2018, No. 30621); 21.2.2019 tarih ve 7166 sayılı Kanun; 24.12.2020 tarih ve 7261 sayılı Türkiye Çevre Ajansının Kurulmasına dair Kanun; 13.1.2021 tarih ve 31363 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Çevre ve Şehircilik Bakanlığının 2021/2 sayılı Tebliği. 12 1985 tarihli ilk Direktif ve üç değişikliği 13 Aralık 2011 tarihli Direktifle (2011/92/EU) toplanmış; bu direktif de 2014 yılında başka bir direktifle (2014/52/EU) ile değiştirilmiştir. 13 Değişiklikler dahil tüm metinleri bulmak için bkz: https://ced.csb.gov.tr/mulga-ced-yonetmelikleri-uygulamasi. Ayrıca bu değişikliklere ilişkin ayrıntılı bir değerlendirme için bkz. (Budak, Yurtcanlı Duymaz& Gül, 2014). Budak, S., Yurtcanlı Duy- maz, S.& Gül, İ., (2014). 20. Yılında Türkiye’de Çevresel Etki Değerlendirmesi Süreci: Değişimler, Dönüşümler, Kırılganlıklar, İsyanlar…., KAYFOR XII, Kamu Yöyeniti: Değişim?, 148-167. 14 ÇED davalarında ivedi yargılama usulü ve idari yargıya ilişkin diğer usul sorunları ile ilgili ayrıntılar için ayrıca bkz. (Gökalp Alıca, 2019: 262-290). Gökalp Alıca, Süheyla Suzan (2019). İdari Yargı Kararları Kapsamında Çevresel Etki Değerlendirmesi , Ankara: Adalet Yayınevi.