Çevre ve Kent Hukuku Komisyonu Bülteni Sayı 4

25 TBB Çevre ve Kent Hukuku Komisyonu BÜLTEN NİSAN 2021 Son olarak, Parlamenter sistemden Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçiş sonrası dönemde ülkenin yasal ve kurumsal yapısı ve süreçlerinde meydana gelen değişimin, çevre hukuku ve politi- kaları konusunda nasıl bir etkisi olduğu ve olacağı konusunun ise ayrıca bir değerlendirilmeye tabi tutulması gerekmektedir. Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi olarak adlandırılan yeni sistemde, 3 Bakanlar Kurulu’nun kaldırıl- ması ve sahip olduğu yetkilerin Cumhurbaşkanına devredilmesi ve Cumhurbaşkanına geniş bir alan- da Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (CBK) çıkarma yetkisinin verilmesi sonucunda, hem ‘Cumhurbaş- kanlığı Kararnamesi (CBK)’ olarak adlandırılan bu yeni işlem türü hem de Cumhurbaşkanlığı kararları ile pek çok konuda karar verme yetkisi Cumhurbaşkanı’na bırakılmıştır 4 (m.73, 104-106, 108, 119, 123, 148,161, 167, T.C. Anayasası). 5 Bu yeni sistemde yapılan düzenlemelerin doğurduğu sonuçlar farklı kategorizasyonlar içinde ele alı- nabilir. Ancak, çalışmada amaç Türkiye’de çevre hukuku ve politikalarının gelişimini incelemek olduğu için iki temel boyutta inceleme yapılması uygun görülmüştür: 1. Kurumsal Yapıda Meydana Gelen Değişiklikler Cumhurbaşkanlığı Teşkilatına ilişkin düzenlemelerle (ki bunlar, 16 Nisan 2017 tarih ve 6771 sayılı Kanun- la gerçekleştirilen Anayasa değişikliği, 6 703 sayılı KHK 7 ve temelde 1 Nolu Cumhurbaşkanlığı Teşklatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi(CBK) 8 olmak üzere ilgili diğer CBK’ları kapsar) Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ile Orman ve Su İşleri Bakanlığı'nın örgüt ve görevlerine ilişkin düzenlemele- rin kaldırılması sonucu Tarım ve Orman Bakanlığı kurulurken; 9 Çevre ve Şehircilik Bakanlığının teşkilat yapısı, görev ve yetkileri tekrar düzenlenmiştir. 10 Yeni hükümet sistemi ile ortaya çıkan bu yeni idari teşkilatlanma biçiminin iki önemli unsurundan- Cumhurbaşkanlığı Politika Kurulları ve Cumhurbaş- kanlığı Ofisleri (m.20-31/ m.525-527G, 1 nolu CBK)- biri sayılan 9 yeni politika kurulundan biri olarak oluşturulan Yerel Yönetim Politikaları Kurulu’na da çevre ve şehircilik konularında bazı yetki ve görev- ler verildiği görülmektedir (m.31, 1 nolu CBK). Ayrıca çok yakın dönemde, 30 Aralık 2020 tarihli Kanun ile kurulan Türkiye Çevre Ajansı’nın da yapacağı faaliyetlerin Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca belirle- nen çevre strateji ve politikaları doğrultusunda olacağı açıkça belirtilmiştir (m.4, 7261 sayılı Kanun). 3 Bu sistemin başkanlık ya da Türk tipi başkanlık ya da yarı-başkanlık sistemi olmadığı, “kuvvetlerin Cumhurbaşkanının elinde toplandığı bir kuvvetler birliği sistemi” olduğuna ilişkin görüş için bkz. (Gözler-2016:4) Gözler, Kemal (2016). “Elveda Kuvvetler Ayrılığı, Elveda Anayasa: 10 Aralık 2016 Tarihli Anayasa Değişikliği Teklifi Hakkın- da Bir Eleştiri,” www.anayasa.gen.tr/elveda-anayasa-v2.pdf, Erişim tarihi: 23.11.2020. 4 CBK’ların niteliği, düzenleme yetkileri, kapsamları, denetimleri gibi konularda literatürde tartışma devam etmektedir. Ay- rıntılar için bkz. (Gözler, 2019:103-108; İba&Söyler, 2019). CBK ile Cumhurbaşkanı Kararının nitelik farkı ve hukuki sonuçları üzerine bir inceleme için ayrıca bkz. (İba&Söyler, 2019). Gözler, Kemal (2019). Türkiye’nin Yönetim Yapısı (T.C. İdari Teşkilatı) , Bursa:Ekin; İba, Şeref & Söyler, Yasin (2019). “Yeni Hü- kümet Sisteminde Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Ile Cumhurbaşkanı Kararının Nitelik Farkı ve Hukuki Sonuçları,” Anayasa Yargısı, 36, 1, 195-223. 5 Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin uygulamadaki sonuçları üzerine ayrıntılı bir değerlendirme için bkz. (Gözler, 2020:519-587). Gözler, Kemal (2020). Türkiye Nereye Gidiyor? Bursa:Ekin. 6 21.1.2017 tarih ve 6771 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile. 7 2.7.2018 tarih ve 703 sayılı Anayasada Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlanması Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında KHK ile. 8 10.7.2018 tarih ve 1 Nolu Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (CBK) ile. 9 Tarım ve Orman Bakanlığı’nın tarihsel değişimi için bkz. https://www.tarimorman.gov.tr/Sayfalar/Bakanlik.aspx?OgeId=4&Liste=Bakanlik. 10 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamesi kaldırılarak, 1 Nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile düzenlenmiştir.