Çevre ve Kent Hukuku Komisyonu Bülteni Sayı 3

71 TBB Çevre ve Kent Hukuku Komisyonu BÜLTEN Kararlar ARALIK 2020 B. Uluslararası Hukuk 50. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (Sözleşme) “ Yaşam hakkı ” kenar başlıklı 2. maddesinin (1) numaralı fıkrasının birinci cümlesi şöyledir: “Herkesin yaşam hakkı yasayla korunur.” 51. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) içtihatlarında, Sözleşme’nin 2. maddesinin ilk cümlesi- nin devletin yalnızca kasti ve hukuka aykırı olarak ölüme sebebiyet vermekten kaçınmasını değil aynı zamanda devletlerin egemenlik yetkileri içinde bulunan kişilerin yaşamlarını korumak için gerekli tedbirleri almaları için devletlere pozitif yükümlülük yüklediği de hatırlatılmaktadır ( L. C.B/Birleşik Krallık, B. No: 23413/94 , 9/6/1998, § 36). 52. AİHM’e göre Sözleşme’nin 2. maddesi, devletin sorumluluğunu gerektirebilecek şartlar altında can kaybının bulunduğu durumlarda devlete elindeki tüm imkânları kullanarak yaşam hakkını korumak için oluşturulan yasal ve idari çerçevenin gereği gibi uygulanmasını ve bu hakka yöne- lik ihlallerin durdurulup cezalandırılmasını sağlayacak yeterli yargısal veya diğer tedbirleri alma görevi yüklemektedir ( Osman/Birleşik Krallık [BD], B. No: 23452/94,28/10/1998, § 115; Paul ve Audrey Edwards/Birleşik Krallık , B. No: 46477/99, 14/3/2002, § 54). AİHM, bu yükümlülüğün -ka- musal olsun veya olmasın- yaşama hakkının tehlikeye girebileceği her türlü faaliyet bakımından da geçerli olduğu kanaatindedir ( Öneryıldız/Türkiye [BD], B. No: 48939/99, 31/11/ 2004, § 71). 53. AİHM’e göre doğal afetlerle ilgili olarak devlete yüklenebilecek pozitif yükümlülüklerin kapsamı her olayın kendi şartları içinde tehdidin kaynağına, riskin hafifletilmeye elverişlilik derecesine, doğal afetin meydana geleceğine işaret eden şartların bulunmasına, insan yerleşimine veya kul- lanımına açık bir yeri etkileyen felaketin tekrar edip etmediğine dayanılarak belirlenebilir ( M. Özel ve diğerleri/Türkiye, B. No: 14350/05..., 17/11/2015, § 171). 54. AİHM tehlikeli faaliyetlerin sebep olduğu kazalara karşı adli açıdan verilecek cevaplar hakkında ortaya konulan ilkelerin doğal afetler alanında da uygulanmaya elverişli olduğunu belirtmekte- dir. Önleyici pozitif tedbirleri alma yükümlülüğü sebebiyle devletin sorumluluğunun söz konusu olduğu olaylar neticesinde can kaybının yaşandığı durumlarda Sözleşme’nin 2. maddesinin ge- rektirdiği hukuk sistemi, soruşturmaların sonuçlarının bunu haklı kılması hâlinde ceza verilmesini sağlayacak nitelikte ve bazı etkinlik kriterlerini karşılayan resmî, bağımsız ve tarafsız bir soruş- turma mekanizmasının varlığını gerektirmektedir ( M. Özel ve diğerleri/Türkiye, § 189). Yani doğal afetlerde kamusal makamların yaşama yönelik riski ortadan kaldırmak için gerekli özeni gösterip göstermediğinin tespiti ve varsa ihmal gösteren sorumluların hesap vermelerini sağlayan etkili bir ceza soruşturmasının yürütülmesi gereklidir ( Budayeva ve diğerleri/Rusya , B. No: 15339/02, 20/3/2008, § 142). 55. Ancak AİHM’e göre Sözleşme’nin 2.maddesikapsamındayetkililerin pozitif yükümlülükleri mutlak değildir. Yaşama yönelik varsayılan her tehdit, yetkilileri riski önlemek için özel önlemler almaya zorlamaz. Özel önlemler alma yönünde bir görev, sadece yetkililerin yaşama yönelik gerçek ve yakın bir riskin bulunduğunu bildikleri ya da bilmeleri gerektiği ve yetkililerin durum üzerinde belirli derecede hâkimiyetlerinin bulunduğu hâllerde ortaya çıkar ( Finogenov ve diğerleri/Rusya , B. No: 18299/03, 27311/03, 20/12/2011, § 209). 56. Diğer taraftan söz konusu pozitif yükümlülük, modern toplumların güvenliğini sağlamadaki zor- lukları, insan davranışlarının öngörülemezliğini ve belirli bir faaliyete ilişkin tercihlerin önceliklere ve kaynaklara göre yapılması gerektiğini akılda tutarak yetkililere imkânsız veya aşırı bir sorum- luluk yüklemeyecek şekilde yorumlanmalıdır ( Finogenov ve diğerleri , § 209; Makaratzis/Yunanis- tan , B. No: 50385/99,20/12/2004,§ 69).