Çevre ve Kent Hukuku Komisyonu Bülteni Sayı 2

24 TBB Çevre ve Kent Hukuku Komisyonu BÜLTEN ŞUBAT 2020 BM Şartı 39.madde uyarınca neyin barış ve güvenlik için tehdit oluşturduğunun belirlenmesi yetkisi tamamen Konsey’in kendisine ait; 6 sadece BM’nin amaç ve prensiplerine uygun hareket etmekle sı- nırlı oldukça geniş bir yetkidir (madde 24(2), BM Şartı). O halde, iklim güvenliğini ‘barış ve güvenlik için bir tehdit’ olarak belirleyip belirlememek, BMGK’nın kendi tutumuna bağlıdır. BMGK’nın usül meselelerindeki kararları dokuz üyenin müspet oyu ile alınırken; diğer bütün mese- lelerdeki kararları, daimi üyelerin hepsinin oyları da dâhil olmak üzere, dokuz üyenin müspet oyu ile alınmaktadır. Usuli bir konu olması nedeniyle BMGK’nın gündemine iklim güvenliğinin alınması konusunda her üyenin bir oy hakkı olup, beş daimi üyenin veto hakkı olmamakla birlikte; eğer esasa ilişkin bir karar sözkonusu ise, örneğin, iklim güvenliğinin tehdit olup olmadığı, tehdit kabul edilirse alınacak önlemler gibi, bu halde daimi üyelerden herhangi birinin vetosu ile konu kapsam dışı bırakı- labilir (madde 27, BM Şartı). 7 BMGK, BM Şartı madde 39 uyarınca “barış tehdidi” tespit edip, iklim değişikliğini Konsey’in görev alanına yerleştirdikten sonra, iklim değişikliğini hafifletmek ve iklim güvenliğini sağlamak için VII. Bölüm uyarınca ekonomik ve diplomatik yaptırımlar ve güç kullanımı dahil olası yaptırım önlemlerini alabilir. Bu halde BMGK’nın uygulayacağı askeri eylem de dahil tüm yaptırımlar, BM üye devletlerini bağlayıcı nitelikte olacaktır. 6 BM Şartı 39. madde uyarınca barış ve güvenlik için bir tehdit bulunmadan önce Konsey, Şartın VI. Bölümü uyarınca önleyici işlemler yapabilir; gelecekte uluslararası barış ve güvenlik için tehdit oluşturabilecek sorunları araştırabilir (madde 34), tahkim yoluyla bir anlaşmazlığın barışçıl bir şekilde çözümlenmesi için çağrı yapabilir (madde 33.2) ve uyuşmazlığın tara- flarına önerilerde bulunabilir (madde 38). 7 BM Güvenlik Konseyi’nin zorlama gücünün etkinliği, pratikte Konsey’in yapısal özellikleri ve karar alma mekanizmasında yer alan veto etme yetkisine sahip ülkeler nedeniyle sorgulanmaktadır. Bu bağlamda BM Şartı’nda bir değişiklik yapılması gündeme gelse de bunun için de daimi üyelerin onayı gerekeceğinden pratikte bir sonuç elde edilemeyeceği açıktır (bknz. Madde 108, BM Şartı). BMGK’nın etkililiği üzerine bir tartışma için bknz. Savaşan (2018: 31-36, 95-113). KARACA Arboretum