Çevre ve Kent Hukuku Komisyonu Bülteni Sayı 2

22 TBB Çevre ve Kent Hukuku Komisyonu BÜLTEN ŞUBAT 2020 ULUSLARARASI HUKUK BAĞLAMINDA BM GÜVENLİK KONSEYİ VE İKLİM GÜVENLİĞİ İLİŞKİSİ Dr. Öğr. Üyesi Zerrin SAVAŞAN Selçuk Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü, Uluslararası Hukuk Anabilim Dalı Birleşmiş Milletler (BM) Şartı kapsamında uluslararası toplum adına uluslararası barışı ve güvenliği sağlama konusunda temel sorumlu organ olarak kabul edilmiş ve barışın tehdidi, bozulması ve saldırı durumunda önlem almaya yetkili kılınmış BMGK, ‘iklim güvenliği’ gibi geleneksel tehditlerin dışında olan bir konuda neler yapabilir? Mevcut sistemde, geleneksel güvenlik tehditleri/sorunları ile mücadelede, BM Güvenlik Konseyi(BM- GK)’nin BM Şartı’nın VII. Bölümü uyarınca hareket ederek hukukun uygulanmasını sağlaması (zorla icra) mümkündür. Konsey, uluslararası barış ve güvenliği sağlamak için ekonomik, diplomatik veya askeri yaptırımlar uygulayabilir; bir yaptırım yöntemi olarak kuvvet kullanmaya da başvurabilir (md.1, md.24(1), BM Şartı; VII. Bölüm- md.39-51, BM Şartı). İklim güvenliği gibi geleneksel tehditlerden farklı bir boyut ve kapsamda olan bir sorun karşısında neler yapabileceği, rolünün/yetkilerinin neler olabileceği/olması gerektiği tartışması ise BMGK bün- yesinde çok yakın bir zamanda, 2007 yılında başlamıştır (S/PV.5663). 2011 yılında (S/PRST/2011/15) ve 2013, 2015 ve 2016 ve 2017 yıllarında konuyla ilgili Arria-formula toplantılarında benzer tartışmalar devam etmiştir. 1 Aslında iklim değişikliği olaylarının yol açabileceği çatışmaların önlenmesi/yol açtığı sonuçların or- tadan kaldırılması bağlamında BMGK’nın rolünün ve yetkilerin tartışılması çok da sorunlu bir alan oluşturmamaktadır; zira bu alanda Konsey’in geleneksel yetkilerinin uygulanması gündeme gele- bilmektedir (VII. Bölüm- md.39-51, BM Şartı). Bu tartışmada asıl sorunlu alanı, BMGK’nın geleneksel yetki alanını genişleten, doğrudan iklim değişikliğinden kaynaklanan güvenlik tehditleri konusunda yetkili olup olamayacağı sorusu oluşturmaktadır. Bu nedenle de bu çalışmanın ana tartışmasını bu soruya verilebilecek cevaplar oluşturacaktır. Tarihsel olarak bakıldığında, özellikle soğuk savaş dönemin sonuna kadar, Konsey bünyesinde ge- leneksel anlamda güvenlik tehditi, devletlerarası askeri/silahlı çatışmalar olarak sınırlandırılmıştır. Soğuk Savaş’ın sona ermesinden bu yana ise, Konsey geleneksel bakış açısını genişleten kararlara imza atmış; 2 bu kararlarla geleneksel tehditlerin dışında tutulan bir çok alanın (insan güvenliği, insani acil durumlar, insan hakları ile ilgili durumlar, toplum sağlığını ilgilendiren hastalıklar/salgınlar gibi) uluslararası barış ve güvenliğe tehdit oluşturabileceğine yönelik yeni ve daha geniş bir bakış açısı sunmaya başlamıştır. Böylece Konsey aslında, çevresel güvenlik/iklim güvenliği gibi kavramların da 2 Bknz. BMGK 687 sayılı Kararı (özellikle 16.fıkra); BMGK 794 sayılı Kararı; BMGK Başkanlık Bildirisi (S/23500);