Çevre ve Kent Hukuku Komisyonu Bülteni Sayı 2

21 TBB Çevre ve Kent Hukuku Komisyonu BÜLTEN ŞUBAT 2020 Özel Şirketlere Karşı Açılan Stratejik Davalar Stratejik iklim değişikliği davaları, özellikle ‘Karbon Bölümleri’ (en yüksek ölçüde karbon salgılayan şirketler) olarak da adlandırılan, çoğunlukla fosil yakıt ve çimento şirketleri gibi özel aktörleri hedef almaktadır. Bu iddiaların temelini oluşturan husus ise, bir grup şirketin zaman içindeki sera gazı emisyonlarının iklim değişikliğine önemli katkıda bulunmasıdır. 31 İki özel stratejik iklim değişikliği davası çeşidi tanımlanabilir. İlk dalga davalar, haksız fiil davaları olarak 2000’li yılların başında başlamış ve çoğunlukla ‘kamu zararı’ iddiasını kapsamıştır. Bu davalar büyük ölçüde başarısız olmuştur. İkinci bir dalga ise 2015 yılında başlamış olup, halen devam ede- gelmektedir. Bu yeni dalga, iklim değişikliğiyle ilgili daha iyi yerel verilerin yanı sıra, dünyanın en büyük emisyon yayıcılarının iklim değişikliğine orantılı katkısını ve yükleme (atfetme) bilimindeki gelişmelerin yanı sıra, son on yılda iklim biliminin büyümesi ve pekiştirilmesinden faydalanmak- tadır. 32 İklim Değişikliği ve İnsan Hakları Arasındaki İlişkinin Güçlendirilmesi Hem hükümetlere hem de özel kuruluşlara karşı son zamanlarda gerçekleşen bazı önemli iklim de- ğişikliği vakaları, iklim değişikliği davalarında bir ‘insan hakları dönüşü’ne işaret eden hak temelli argümanlar kullanmıştır. İlk olarak Ashgar Leghari / Pakistan Federasyonu’nda kabul edilen iklim de- ğişikliği ile ilgili dava için insan hakları temelli davadır. İnsan hakları konusu, Mayıs 2019 ‘da BM İnsan Hakları Komitesi önünde, Avustralya’nin kuzeydoğu sahili boyunca uzanan Büyük Mercan Resifinin en kuzeydeki bölümünde bulunan ve vahşi bir bölge olan Torres Strait Adaları’ndan sekiz kişilik bir grup tarafından açılan bir iddianın da merkezinde yer almıştır. Adalılar, Avustralya hükümetinin, ada topluluklarıyla tam istişare ederek, sera gazı emisyonlarını azaltmasını ve yeterli kıyı savunma önlemlerini almasını istemişlerdir. 33 İklim değişikliğinin sağlık, geçim kaynakları, barınma ve diğer temel haklar üzerindeki etkileri göz önüne alınarak, uluslararası insan hakları rejimi ile uluslararası çevre hukukunun karşılaştırılması so- nucunda, daha açık uygulama mekanizmalarının etkilerinin artışı çerçevesinde, insan haklarının gele- cekteki olaylara uygulanmaya devam edeceği muhtemeldir. 31 Heede R (2014) Tracing Anthropogenic Carbon Dioxide and Methane Emissions to Fossil Fuel and Cement Producers, 1854–2010. Climatic Change, 122(1-2): 229-241 32 Ganguly G, Setzer J, Heyvaert V (2018) If at first you don’t succeed: Suing corporations for climate change. Oxford Journal of Legal Studies , 38: 841–868. 33 Joana Setzer and Rebecca Byrnes, Global trends in climate change litigation: 2019 snapshot, Policy report, July 2019, sh. 8.