Çevre ve Kent Hukuku Komisyonu Bülteni Sayı 2

11 TBB Çevre ve Kent Hukuku Komisyonu BÜLTEN ŞUBAT 2020 İklim değişikliği davalarının etkileri hakkında henüz yeterli kanıt yoktur . Mahkeme salonunun ötesindeki etkilerin daha fazla değerlendirilmesi gerekmektedir Devletin sorumluluğu kapsamında iklim değişikliğine ilişkin hususlarda, devlet bu yükümlülüklerini yerine getirmezse, yargı kararları ile devlete bu yükümlülüklerinin yerine getirmesi için bir zorlamada bulunulabilir mi veya bu konuda bir dava açılabilir mi? Bu konuda farklı ülkelerde açılmış davalar bulunmakla birlikte, ülkemizde doğrudan iklim değişikliğine ilişkin bir dava henüz bulunmamaktadır. Ancak, çevre kirliliğinin önlenmesine ve doğanın korunmasına ilişkin pek çok uyuşmazlık bulunmak- tadır. Özellikle tek bir yatırım bazında verilen ÇED kararlarına karşı açılmış yüzlerce davanın bulun- duğu bilinmektedir. 1 İklim değişikliği ile ilgili eylem gereğinin tanımlanması, mevcut sıcaklıktaki iki dereceli artışın geçerli bilimsel kanıtlara göre aşılmaması gerektiğinin belirtilmesi ve iklim değişikliği ile ilgili Devlet yüküm- lülükleriyle ilgili belirsizliklerin netleştirilmesi amacıyla “Oslo İlkeleri” 2 belirlenmiştir. 2015 yılının Mart ayında, dünyanın dört bir yanından hukuk uzmanları, ülkelerin iklim değişikliğine ilişkin yasal yüküm- lülüklerini tartışmak üzere bir araya gelinmiş ve Oslo İlkeleri belirlenmiştir. İklim değişikliğiyle ilgili yasal yükümlülüklerin kapsamını belirlemeyi hedefleyen bu ilkeler: 3 - Tüm devletler ve teşebbüslerin dünyanın iklimi ve böylece biyosferini savunmak ve korumak için sahip olduğu mevcut yükümlülükleri; - Bu yükümlülüklerin yerine getirilmesi için temel araçları ifade etmektedir. Dünya'da bazı ülkelerde mahkemeler, devletlerin iklim değişikliğinin azaltılmasına ve uyumuna dair çabalarıyla ilgili eylemlerle veya eylemsizlikle ilgili giderek artan sayıda uyuşmazlıklara dair kararlar vermektedirler. Bu kararların genel özelliği aşağıda açıklanmıştır; İklim değişikliği davaları ile çevresel ve siyasi koşullar açıklığa kavuşturulabilir. 4 - Isı dalgaları ve yıkıcı kıyı fırtınaları gibi etkiler, insan kaynaklı emisyonların bir sonucu olarak sıklık ve ciddiyette artmaktadır. - Hükümetler, özel sektör ve bu etkilerle başa çıkma konusunda örgütlenmiş topluluklar için mali- yetler önemlidir. - Ulusal ve uluslararası politika yapıcılar, iklim değişikliğinin hem altında yatan nedenleri hem de etkilerini ele almak için önemli araçlar geliştirmek için mücadele etmişlerdir. İklim değişikliğinin azaltım ve uyum politikaları oldukça yavaş belirlenmiştir. Bu politikalar, iklimi kabul edilebilir bir düzeyde durdurmak için neyin gerekli olduğu konusunda fikir birliği anlayışından ziyade politik uygulanabilirliğe dayalı hedefler belirlemiştir. - Ulusal ve uluslararası politika yapıcılar iklim eylemi için bazı yasal çerçeveler oluşturmayı başar- mışlardır. Birçok ülkenin iklim problemini çeşitli yönlerini ele alan yasaları veya politikaları bulun- 1 ÇED ve yargı kararları konusunda geniş bilgi için bkz. İdari Yargı Kararları Kapsamında Çevresel Etki Değerlendirmesi, Adalet Yayınevi, Ankara, 2019. 2 http://globaljustice.macmillan.yale.edu/sites/default/files/files/OsloPrinciples.pdf 3 Gamze Ovacık, Küresel İklim Değişikliği Yükümlülükleri Hakkında Oslo İlkeleri, İklim Adaleti Mücadelesinde Uluslararası ve Yabancı Mahkeme Kararları, (ed.)Ilgın Özkaya Özlüer, Ekoloji Kollektifi Yayını, (Ocak 2017), sh. 13. 4 United Nations Environment Programme, The Status of Climate Change Litigation – A Global Review, May 2017, ISBN No: 978-92-807-3656-4, Job No: DEL/2110/NA, sh. 4.