Çevre ve Kent Hukuku Komisyonu Bülteni Sayı 1

32 TBB Çevre ve Kent Hukuku Komisyonu BÜLTEN EKİM 2019 işletilmesi hakkının devlete ait olduğu öngörülmüştür. Anayasa'nın 63. maddesinde ise, devletin tarih, kültür ve tabiat varlıklarının ve değerlerinin korunmasını sağlayacağı, bu amaçla destekleyici ve teşvik edici tedbirleri alacağı hükme bağlanmıştır. Diğer taraftan 44. maddede, toprağın korunması ve geliş- tirilmesine yönelik olarak detaylı hükümlere yer verildiği görülmektedir. Anayasa'nın 166. maddesinde ise, ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmanın sağlanmasına yönelik olarak ülke kaynaklarının verimli şekilde kullanılmasını planlamanın devletin görevi olduğu dile getirilmiştir. Yine Anayasa madde 43, kıyıların devletin hüküm ve tasarrufu altında olduğunu; deniz, göl ve akarsu kıyılarıyla, deniz ve göl- lerin kıyılarını çevreleyen sahil şeritlerinden yararlanmada öncelikle kamu yararı gözetileceğini hüküm altına almıştır. Konut hakkını düzenleyen madde 57’de; devletin, şehirlerin özelliklerini ve çevre şartla- rını gözeten bir planlama çerçevesinde, konut ihtiyacını karşılayacak tedbirleri alacağı düzenlenmiştir. Anayasa hükümleri dışında ise Çevre Kanunu başta olmak üzere çok sayıda kanun, yönetmelik ve sair araçlarla çevrenin korunması ve geliştirilmesine yönelik hükümler uygulamaya konulmuştur. Her ne kadar Anayasa'da düzenlenmiş olsa da ekonomik ve sosyal hak olarak düzenlenmiş olduğun- dan ve AİHS ile ortak koruma alanında bulunmadığından çevre hakkına dayanarak AYM’ye doğru- dan bireysel başvuruda bulunmak mümkün değildir. Yine de AİHM yaklaşımı bölümünde değinildiği üzere, çevresel konular hakkında toplumsal bilincin artması, çevreye zararlı davranışların etkilerinin yaygınlaşması, uluslararası sözleşmeler ve AİHM kararlarının etkisiyle AYM de dolaylı olarak çevresel konular hakkındaki başvuruları karara bağlamaya başlamıştır. Bu bağlamda, AİHS madde 2’ye denk gelecek şekilde Anayasa madde 17’deki 60 yaşam hakkı, AİHS madde 8’e denk gelecek şekilde Ana- yasa madde 20 ve 21’deki 61 özel hayatın gizliliği ve korunması, AİHS 6 ve 13’e denk gelecek şekilde Anayasa madde 36’daki 62 hak arama hürriyeti kapsamında değerlendirme yapıldığı görülmektedir. Aşağıda AYM’nin çevresel konularda verdiği önemli kararlardan bazılarına değinilecektir. Yaşama, Maddi ve Manevi Varlığını Koruma ve Geliştirme Hakkı – Madde 17 Ek karar üzerine inşa edilen şalt sahası hakkında ayrıca ÇED raporu alınmaması ve bu hususta açı- lan davanın reddedilmesi nedeniyle maddi ve manevi varlığın korunması ve geliştirilmesi hakkının ihlal edildiği iddiasının incelendiği Mehmet Kurt Başvurusunda 63 Rize’de bir HES kurulumu için ÇED olumlu kararı verilmiş ve ormanlık arazi 49 yıllığına şirkete tahsis edilmiştir. ÇED olumlu kararının iptali için açılan davada, regülatörden bırakılacak suyun yetersiz olduğu ileri sürülmüş, bu nedenle de işlem iptal edilmiştir. Sonrasında şirket noterden gerekli miktarda suyun bırakılacağına dair taahhüt imzalayınca, tekrar ÇED olumlu kararı verilmiştir. Bunun iptali için açılan davada ise mahkeme çevre- sel etkilerin kabul edilebilir seviyede olduğu, ilk mahkemede belirlenen eksikliğin giderildiği neden- leriyle davanın reddine karar vermiştir. Şirkete tahsis edilen orman arazisi içinde kurulmak istenen şalt sahasını TEİAŞ uygun bulmayınca, Soğuksu köyünde bulunan ormanlık sahada şalt sahası yapımı amacıyla şirkete ek izin verilmiştir. Başvurucular bu işlemin iptali için dava açmışlardır. Açılan davada yer alan iddialar içinde; hazırlanan ÇED raporunda şalt sahasının Soğuksu köyünde yapılacağına dair herhangi bir bilginin yer almaması, yapılan her değişikliğin kanun gereği ÇED ra- poruna tabi olduğu, hatta şalt sahasının HES’in esaslı unsuru olmasından dolayı ÇED raporu dışında zaten bırakılamayacağı, ancak önceden hazırlanan ÇED raporunda şalt sahası ve çevresel etkileri bağlamında hiçbir değerlendirme yapılmamış olduğu (sosyolojik, zirai, ormancılık bakımlarından de- 60 T.C. Anayasası madde 17 : “Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir.” 61 T.C. Anayasası madde 20 : “Herkes, özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel haya- tın ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz.” T.C. Anayasası madde 21 : “Kimsenin konutuna dokunulamaz…” 62 T.C. Anayasası madde 36 : “Herkes, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir.” 63 Mehmet Kurt Başvurusu , Başvuru No. 2013/2552, 25.3.2016.