Çevre ve Kent Hukuku Komisyonu Bülteni Sayı 1

31 TBB Çevre ve Kent Hukuku Komisyonu BÜLTEN EKİM 2019 bu etkinin belirli bir zarar eşiğine ulaşıp ulaşmadığıdır. 52 Bu minimum eşiğin değerlendirilmesi, rahat- sızlığın yoğunluğu ve süresi, fiziksel ve zihinsel etkileri gibi tüm koşullara ve ayrıca genel anlamda çevrenin durumuna da bağlıdır. 53 Her başvuruda ayrıca incelenecek olan bu eşik değerlendirmesinde, bir çevresel tehlikenin 8. Madde kapsamında değerlendirilebilir bir iddia olması için başvuru sahibinin evinin veya özel/aile hayatının tadını çıkarma yeteneğinde önemli bir bozulma ile sonuçlanan dere- cede olması aranmaktadır. Ancak örneğin havalimanından kaynaklanan aşırı gürültü 54 , atık arıtma tesisinden kaynaklanan duman, koku ve kirlilik 55 , fabrikadan kaynaklanan toksik emisyonlar 56 gibi durumlarda olduğu gibi kirlilik söz konusu olduğunda Mahkeme bunun ciddi şekilde sağlığı tehlikeye atmasını aramamaktadır. Öte yandan Mahkeme’nin, başvurucu ve kızının evlerindeki musluktan içtikleri suya lağım suyu karış- ması nedeniyle dizanteri olmaları ve sonrasında istedikleri tazminat miktarını alamamaları hakkındaki Otgon v. The Rupublic of Moldova kararında aktardığı gibi: “ Madde 8, çevre kirliliğinin doğrudan Dev- let tarafından kaynaklandığı durumlarda da, devlet’in sorumluluğunun, özel sektörü düzgünce denet- lemekte başarısız olmasından kaynaklandığı durumlarda da uygulanabilir. Başvuru, devletin madde 8 Paragraf 1 uyarınca, başvurucunun haklarını güvence altına almak için makul ve uygun önlemler alma noktasındaki pozitif yükümlülüğü açısından veya 2. paragraf uyarınca, bir kamu otoritesi tarafından müdahale edilmesinin haklı görülmesi açısından analiz edildiğinde; uygulanabilir ilkeler büyük ölçüde birbiriyle benzerdir. ” 57 AİHM anlayışına göre devletlerin, bireylerin özel ve aile yaşam haklarını koru- maya yönelik tüm makul önlemleri alma konusunda pozitif bir yükümlülüğü vardır. Tătar v. Romania 58 kararında belirtildiği üzere söz konusu pozitif yükümlülüğün unsurları; (a) zarar potansiyeline sahip faaliyetlerin düzenlenmesi gerekliliği – Önleme yükümlülüğünün tespiti, (b) devletlerin farklı çıkarlar arasında adil bir denge kurmasını sağlayan karar verme prosedürlerinin varlığı, (c) Potansiyel olarak zararlı faaliyetlerden kaynaklanan tehlikeden haberdar olma hakkı, (d) çevreye zarar verebilecek (do- layısıyla bireylerin haklarına zarar verebilecek) karar veya ihmallere karşı başvuru hakkı olarak topar- lanabilir. Madde 8’in usulî yönden değerlendirildiği kararlardan biri olan Genç and Demirgan v. Turkey 59 kararında Mahkeme, yargı makamlarının yürütmeyi durdurma kararına rağmen idari makamların altın madeninin işletilmesine izin vermelerinin devletin özel/aile hayatına saygı hakkını güvenceye alma yükümlülüğünü ihlal ettiğine karar vermiştir. TÜRK ANAYASA MAHKEMESİ’NİN ÇEVRE HAKKI YAKLAŞIMI Çevre hakkı T.C. Anayasası 56. maddesinde “ Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir ” ifadesiyle yer almış; çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini ön- lemek hem vatandaşlara hem de devlete ödev olarak düzenlenmiştir. Çevrenin korunmasına yönelik düzenlemeler bununla sınırlı da değildir. Anayasanın 169. maddesinde, ormanların korunması ve geliş- tirilmesinin devletin vazifesi olduğu, devlet ormanlarının devletçe yönetilip işletileceği ve bu orman- ların mülkiyetinin devir olunamayacağı gibi hususlara yer verilmiştir. Bunun dışında 168. maddede, doğal zenginlik ve kaynakların devletin hüküm ve tasarrufu altında olduğu ve bunların aranması ve 52 Council of Europe, Manual on Human Rights and the Environment , Strasbourg: Council of Europe Publishing, 2012, s.45. 53 Fadeyeva v. Russia , App. No. 55723/00, Judgement of 9 June 2005, para.69; Dubetska and Others v. Ukraine , App. No. 30499/03, Judgement of 10 February 2011, para.105; Grimkovskaya v. Ukraine , App. No. 38182/03, Judgement of 21 July 2011, para.58. 54 Hatton and Others v. The United Kingdom , App. No. 36022/97, GC Judgement of 8 July 2003. 55 López Ostra v. Spain , App. No. 16798/90, Judgement of 9 December 1994. 56 Guerra and Others v. Italy , App. No. 116/1996/735/932, Judgement of 19 February 1998. 57 Otgon v. The Republic of Moldova , App. No. 22743/07, Judgement of 25 October 2016, para.15. 58 Tătar v. Romania, App. No. 67021/01, Judgement of 27 January 2009. 59 Genç and Demirgan v. Turkey , App. Nos. 34327/06 and 45165/06, Judgement of 10 October 2017, para.34.