Çevre ve Kent Hukuku Komisyonu Bülteni Sayı 1

30 TBB Çevre ve Kent Hukuku Komisyonu BÜLTEN EKİM 2019 lülüklerini yerine getirmediğini, bölge halkının mevcut tehlikeler hakkında bilgilendirilmediğini, en azından 1991 yılından beri çöplük yakınlarında yaşayanların güvenli bir yere taşınması için bir adım atılmadığını ve daha sonra patlama sonrasındaki devlet yükümlülüklerinin de yerine getirilmediğini tespit ettiğinden yaşam hakkının ihlal edildiğine hükmetmiştir. 47 2. maddenin çevresel bir zarar nede- niyle ihlal edildiğine karar verilen ilk başvuru olmasının yanında, bu karar, çevre için tehlikeli faaliyet- ler söz konusu olduğunda devletin, kişilerin yaşam haklarını korumak için öncesinde ve sonrasında gerekli önlemleri somut olarak yerine getirmekle yükümlü olduğunu ortaya koyması bakımından önemlidir. 48 Bir diğer önemli karar olan Budayeva v. Russia 49 kararında ise farklı olarak tehlikeli faaliyet değil de doğal afet sonucu meydana gelen etkiler nedeniyle madde 2’nin ihlal edildiği sonucuna varılması olmuştur. AİHM’e göre, devletlerin can kaybını önleme pozitif yükümlülükleri insan kontrolü dışında da olsa, doğal afetlerde de devam etmektedir. AİHS kapsamında yaşam hakkının etkili biçimde korunması için AİHM, devletlerin, tehlikeli faaliyetler- den veya doğal afetlerden kaynaklanabilecek yaşam hakkı ihlallerini önleyici tedbirler alma yükümlü- lüğü bulunduğunu, bu önleyici faaliyet kapsamına yasal ve idari çerçevenin belirlenmesinin de girdi- ğini, buna göre faaliyetlere ilişkin lisans, kurulum, operasyon, güvenlik ve denetleme ile ilgili kuralların belirlenmesi gerektiğini, savunma ve uyarı dahil kamunun bilgi alma hakkına önem verilmesi gerekti- ğini ve teknik işleyişteki eksikliklerin ve sorumluların hatalarının belirlenebilmesi için uygun usullerin sağlanması gerektiğini kabul etmekte ve başvuruları bu kriterlere göre değerlendirmektedir. 50 Bu değerlendirme kapsamına, yaşam hakkı ihlali meydana geldiğinde ilgili kamu makamının yargısal veya idari uygun bir cevap vermesi, kuralların yaşam hakkı ihlallerini bastıracak ve uygun olarak ce- zalandıracak şekilde uygulanıyor olması, bağımsız ve tarafsız soruşturmanın yürütülmesi de dahildir. Özel Hayata, Aile Hayatına ve Konuta Saygı Hakkı – AİHS Madde 8 “ Herkes özel ve aile hayatına, konutuna ve yazışmasına saygı gösterilmesi hakkına sahiptir .” şeklinde ifade edilen AİHS 8. maddesi, çevrenin korunmasına katkı noktasında AİHM yargısında en çok baş- vurulan madde olmuştur. Büyük çevresel risk içeren konular, endüstriyel kirlilik, gürültü kirliliği, atık toplama ve yönetimi, su kirliliği gibi çeşitli konularda onlarca başvuru madde 8 kapsamında incelen- miştir. Mahkemenin kabul ettiği haliyle “özel yaşam”, kişinin fiziksel ve psikolojik bütünlüğünü kapsa- yan ve tüketici bir tanımlamaya elverişli olamayacak kadar geniş bir kavramdır. Ayrıca Mahkeme sık sık, Sözleşme’de açık bir temiz ve sessiz çevre hakkının yer almadığını; ancak bir bireyin doğrudan ve ciddi şekilde gürültüden veya başkaca kirlilikten etkilendiği durumlarda, 8. Madde bağlamında bir sorun çıkabileceğini ifade etmektedir. 51 8. madde kapsamında ihlal oluşturabilmesi için, çevresel etkinin, özel veya aile yaşamını doğrudan ve ciddi şekilde etkiliyor olması gerekmektedir. Dolayısıyla incelenecek hususlardan ilki, çevresel fa- aliyet ile onun birey üzerindeki olumsuz etkisi arasındaki nedensel bağlantının varlığı, bir diğeri ise 47 Öneryıldız v. Turkey, App. No. 48939/99, GC Judgement of 30 November 2004, para.89 vd. 48 Yasemin Semiz, “Çevre Hakkı Kavramı ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Çevre Hakkına Yaklaşımı”, Yüksek Lisans Tezi, Galatasaray Üniversitesi, 2016, s.177. 49 Budayeva v. Russia , App. Nos. 15339/02, 21166/02, 20058/02, 11673/02 and 15343/02, Judgement of 20 March 2008. 50 Council of Europe, Manual on Human Rights and the Environment , Strasbourg: Council of Europe Publishing, 2012, ss.38- 39. 51 Powell and Rayner v. The United Kingdom , App. No. 9310/81, Judgement of 21 February 1990, para.40; López Ostra v. Spain , App. No. 16798/90, Judgement of 9 December 1994, para.51; Guerra and Others v. Italy , App. No. 116/1996/735/932, Judgement of 19 February 1998, para.57.