İDARE VE VERGİ HUKUKU BÜLTENİ 38 3. Vergi İncelemesinin Yürütülmesi 4. Rapor Yazma 5. Raporun Rapor Değerlendirme Komisyonlarınca Değerlendirilmesi 6. Raporun İlgili Vergi Dairesine Gönderilmesi 2. VERGİ İNCELEMESİ GÖREVİNİN VERİLMESİ Vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlardan hiç birinin resen inceleme yetkisi bulunmamaktadır. Vergi incelemesi ile idare, bir mükellefin en özel alanlarına, en mahrem ticari sırlarına ulaşabildiğinden ve bu durum insan haklarına temas eden bir konu olduğundan, bu görevin verilmesi son derece komplike bir idari işlemler silsilesi ile mümkün olmaktadır. Yönetmeliğe göre; vergi incelemesi esas olarak, sadece inceleme görev yazısında belirtilen konu ve döneme ilişkin olarak yapılır. İnceleme konusu ve dönemi ile ilgili olmayan herhangi bir hususa ilişkin mükelleften bilgi ve belge talebinde bulunulamaz. Yürütülmekte olan incelemeler sırasında, görevlendirme yazısında belirtilenden farklı bir konu veya döneme ilişkin eleştiriyi gerektiren hususların tespiti durumunda söz konusu durum, inceleme görevini verenlere (idareye) bildirilir. Dolayısıyla inceleme konusu ve dönemi dışında yapılacak yeni tespitler ancak yeni bir görevlendirmeyle tam manasıyla incelenebilir ve eleştiri konusu yapılabilir. İnceleme, neticesi alınmamış hesap dönemi de dâhil olmak üzere, tarh zamanaşımı süresi (vergi alacağının doğduğu takvim yılını takip eden takvim yılı başından itibaren beş yıl) sonuna kadar her zaman yapılabilir. Evvelce inceleme yapılmış veya matrahın resen takdir edilmiş olması, yeniden inceleme yapılmasına ve gerekirse tarhiyatın ikmaline mani değildir. 3. VERGİ İNCELEMESİNE BAŞLAMA Vergi incelemesine, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar tarafından düzenlenecek “İncelemeye Başlama Bildirimi” ile başlanır. İncelemeye başlama tarihi, incelemeye başlama bildiriminin düzenlendiği tarihtir. İncelemeye başlama bildiriminin bir örneği, nezdinde inceleme yapılana, bir örneği vergi incelemesi yapmaya yetkili olanın, bağlı bulunduğu inceleme ve denetim birimine, bir örneği ise mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine gönderilir. İncelemeye başlama bildirimi; inceleme yapılanın kimlik bilgileri, unvanı, adresi, incelemenin türü (tam/sınırlı inceleme), incelemenin konusu, inceleme dönemi, vergi türü, mükelleflerin incelemeyle ilgili hak ve yükümlülükleri konularında gerekli bilgileri içermek zorundadır. Yukarıda belirtildiği üzere inceleme; incelemeye başlama bildiriminde yer alan incelemenin türü, inceleme dönemi ve vergi türü itibariyle yürütülür. 4. VERGİ İNCELEMESİNİN YÜRÜTÜLMESİ Vergi incelemesi esas olarak dairede yapılır. Mükellef ve vergi sorumlusunun yazılı olarak talepte bulunması halinde, inceleme iş yerinde de yapılabilir. Mükelleflerin yasal defter ve belgeleri yazılı olarak istenir ve tutanakla teslim alınır. Vergi inceleme süreci, sınırlı incelemelerde 6 ay, tam incelemeler de ise 1 yıl gibi uzun bir süreyi ifade etmektedir. Bu süreler, inceleme yapmaya yetkili olanların talebi ve idarenin takdiri doğrultusunda uzatılabilmektedir. Mükellefin defter kayıtları ve Maliye Bakanlığının veri sistemi üzerinde kayıtlı bulunan mükellef ile ilgili tüm bilgiler, inceleme yapmaya yetkili olanlarca dikkatlice incelenir. Tespit edilen ve eleştiri konusu yapılabilecek hususlar, mükellefe düzenlenecek olan tutanakta, konunun diğer ilgililerine ise hazırlanacak bilgi isteme yazılarıyla soru olarak yöneltilir. Kamu idare ve müesseseleri, mükellefler veya mükelleflerle muamelede bulunan diğer gerçek ve tüzel kişiler, Maliye Bakanlığının veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanların isteyecekleri bilgileri vermeye mecburdur. Bilgi verme hususunda en önemli aktörler, mükellefin yasal defterlerine, muhasebe teknikleriyle yaptığı kayıtlarda, bu kayıtlara esas olan işlemlerin karşı taraflarıdır. Çünkü yasa gereği uyması zorunlu olan Tek Düzen Hesap Planına göre, mükellefin satış kaydettiği bir malı, karşı taraf da kendi defterine alış olarak kaydetmek zorundadır. Durum böyle olunca muhasebe tekniklerini bilen bir göz, karşı tarafın defter kayıtlarından Mükellefin hatalı kayıt ve işlemlerini tespit edebilir. Tespit edilen ve vergi kanunları karşısında hatalı kabul edilen iş ve işlemler, inceleme yapmaya yetkili olanın düzenleyeceği Vergi İnceleme Tutanağı’nda mükellefe soru olarak yöneltilecektir. Mükellefin kendisine yöneltilecek soruları tutanağın düzenlenmesinden önce görmesi mümkündür. Bu tutanakların taslakları, mükelleflerin itiraz ve mülahazalarının tutanağa geçirilebilmesini sağlamak amacıyla, mükelleflerin talep etmesi durumunda iki gün önceden mükelleflerin bilgisine sunulur. Vergi incelemesi yapmaya yetkili olan ve mükellefin veya temsilcilerinin/ vekillerinin imzasıyla düzenlenen vergi inceleme tutanağında yer alan hususlar, daha sonra vergi kanunları karşısında yapılması muhtemel işlemler bakımından ispatlama vasıtası olacaktır. Vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar, vergi kanunlarıyla ilgili Cumhurbaşkanı kararı, yönetmelik, genel tebliğ ve sirkülere aykırı vergi inceleme raporu düzenleyemezler. Hukukta yer alan silahların eşitliği ilkesi, vergi hukukunda da geçerlidir. Mükellef, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanın öne süreceği iddiaları kabul etmek zorunda değildir. Bu iddiaların yukarıda yer alan mevzuat hükümlerine aykırı olduğunu veya gerçek olmadığını, vereceği ifadelerle, öne süreceği hukuki delillerle (örn. hakkında verilen özelgeler, mahkeme kararları, diğer kurumlardan alacağı bilgi belgeler) hatta yararlanacağı şahit ifadeleriyle (olayla ilgisi tabi olmak şartıyla) ileri sürebilecek ve böylece hukuki ihtilaf yargıya hiç taşınmaksızın vergi inceleme süreciyle sonlandırılabilecektir. Çünkü vergilendirmede, vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin muamelelerin gerçek mahiyeti esas alınacaktır. Vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar, mükellefleri, tutanakları imzalamaları için zorlayamazlar. Mükellefler, tutanakları imzalamaktan çekindikleri takdirde, tutanakta bahis konusu edilen olaylar ve hesap durumlarını ihtiva eden defter ve belgeler, mükellefin rızasına bakılmaksızın alınır ve inceleme neticesinde, tarh edilen vergiler ve kesilen cezalar kesinleşinceye kadar geri verilmez. 5. RAPOR YAZMA Vergi incelemesi yapmaya yetkili olan, mükellef nezdinde düzenlenen tutanakta yer alan hususlar doğrultusunda,
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1